• polski
  • english
  • 中文
Kultura i Edukacja
  • Strona główna
    • Partnerzy
  • O nas
    • Historia
    • Punktacja
    • Konkurs "KiE"
    • 20-lecie
  • Redakcja
    • Rada Naukowa
    • Zespół Recenzentów
    • Zespół Redakcyjny
    • Wydawca
  • Archiwum
    • Szukaj
    • Indeks numerów
    • Regulamin
  • Dla Autorów
    • Zasady publikacji
    • Struktura
    • Informacje techniczne
  • Kontakt
    • Redakcja
    • Sprzedaż

NAJNOWSZY NUMER

W numerze 2/2020:

Rozalia Ligus, Retrieving Lost Knowledge: Researcher, “Native Researchers” and Shifts in Par-ticipatory Action Research

Monika Wilińska, Institutional Life in Making: Methodological Reflections on the Use of Video Recordings in Qualitative Re-search

Jakub Niedbalski, Conducting Qualitative Research in the Envi-ronment of People with Intel-lectual Disabilities: An Analysis of Adopting the Interpretative Paradigm and the Usefulness of the Grounded Theory Method-ology

 

Spis treści

 


Partnerzy:



 

Więcej »


RECENZJA - PROF. ZBIGNIEW KWIECIŃSKI



Recenzja polskojęzycznych wydań kwartalnika „Kultura i Edukacja” za okres 2006-2011


Opinia niniejsza obejmuje 17 woluminów Kwartalnika „Kultura i Edukacja” od początku roku 2006 do połowy roku 2011, w tym jeden tom ma charakter podwójnych numerów (2-3/2006). W numerze 1/2006 redaktorem naczelnym był Ryszard Borowicz, w zespole redakcyjnym byli: Marian Kowalewski jako zastępca naczelnego, Krystyna Szafraniec i Włodzimierz Tyburski jako członkowie oraz Joanna Marszałek-Kawa, Arkadiusz Karwacki i Magdalena Rupińska jako sekretarze.

W numerze 1/2011 (ostatnim dostępnym już na rynku księgarskim) naczelnym redaktorem jest nadal Ryszard Borowicz, który współpracę autorską z Kwartalnikiem rozpoczął od numeru 3/1993 (18 lat temu), a naczelnym redaktorem jest od numeru 1-2/2000 (11,5 roku temu), w składzie zespołu redakcyjnego są Adam Grzeliński, Agnieszka Jeran i Arkadiusz Karwacki oraz sekretarze Justyna Brylewska i Joanna Piechowiak-Lamparska. Przez cały ten okres redakcją techniczna zajmuje się Iwona Banasiak. Podobnie rzecz się ma z numerem 2/2011, który recenzowałem jako opiniodawca zewnętrzny.

Zasadniczej zmiany dokonano w składzie Rady Naukowej Kwartalnika. Na początku okresu poddawanego tu ocenie dominowali pedagodzy i politolodzy starszego pokolenia. Obecnie jest to skład zdecydowanie międzynarodowy (Chiny, Czechy, Holandia, Kanada, Niemcy, Słowacja, Rosja, USA, Węgry), a polscy uczestnicy układają się w proporcjonalny udział znaczących socjologów, pedagogów i filozofów z ośrodków całej Polski; ze składu zniknęło najstarsze pokolenie pedagogów i politologów oraz osoby, które nie współpracowały z czasopismem. Zespół redakcyjny został zarazem wzmocniony i odmłodzony.

Wszystkie numery „Kultury i Edukacji” były recenzowane i to – jak mnie się wydaje – z dobrym skutkiem.

W okresie objętym niniejszą recenzją Kwartalnik nadal konsekwentnie rozwijał się jako czasopismo naukowe o międzydyscyplinarnym zakresie treściowym, ogarniającym podstawowe kwestie współczesności z perspektywy pedagogiki, nowych technologii edukacyjnych i międzynarodowych studiów nad oświatą, podstaw socjologii, studiów z socjologii edukacji, socjologii młodzieży i socjologii kwestii społecznych, filozofii współczesnej, etyki, filozofii poznania, filozofii edukacji, filozofii kultury. Redakcja stale śledziła w tym okresie ogólnopolskie wydarzenia naukowe: dwa zjazdy filozoficzne, dwa zjazdy pedagogiczne, zjazd kulturoznawców, Kongres Kultury Polskiej, Kongres Kobiet, ogólnopolskie konferencje problemowe, przy czym regułą były wystąpienie otwierające zjazdy, kilka wybranych referatów i zamówione omówienia sprawozdawcze. Owo szybkie reagowanie na zjazdy ogólnopolskie, niejako towarzyszenie tym wydarzeniom oceniam bardzo wysoko.

Niezwykłym osiągnięciem Redaktora Naczelnego i Redakcji jest stała obecność prawie w każdym numerze bogatego działu recenzji, przy przestrzeganiu reguły, że do krytycznych uwag odnosi się w tym samym tomie autor recenzowanej książki, a ponadto niektóre recenzje są prawdziwymi debatami krytycznymi nad najnowszymi książkami napisanymi przez bardzo kompetentnych autorów. Za tę unikatową pracę nad rozwojem krytyki naukowej i dyskusji nad najważniejszymi kwestiami współczesności należą się Redaktorowi Naczelnemu wyrazy wielkiego uznania. W konsekwentnym rozwoju zakresu treściowego Kwartalnika, stałym byciu o krok od najważniejszych publikacji i wydarzeń w naukach społecznych, a szczególnie w pielęgnowaniu dyskusji naukowych – przejawiają się niezwykle korzystnie doświadczenia Profesora Ryszarda Borowicza w pracy i pełnieniu stanowisk kierowniczych, członkostwa w organach kolegialnych na różnych wydziałach uniwersyteckich i w wyższych uczelniach. Rozwój tego czasopisma jest dowodem jego – rzadkich w strukturach nauki polskiej – umiejętności menadżerskich.

Podjąłem próbę całościowej oceny poszczególnych numerów „Kultury i Edukacji” od roku 2006. Jako tomy bardzo udane, z przewagą artykułów, doniesień i recenzji uznałem 10 z nich na 17 poddanych ocenom: 1/2006, 4/2006, 1/2007, 2/2007, 1/2008, 2/2008, 3/2008, 2/2009, 3/2009 i 1/2011.

W numerze 1/2006 jest aż 5 tekstów o charakterze podstawowych studiów humanistycznych, dotyczących teoretycznych aspektów i kategorii wychowania dla wspólnoty i kultury (K. Szmyda, T. Kozłowskiego, A. Gaweł. W. Sroczyńskiego i J. Głęborskiego), ponadto 4 studia badawcze (A. Dubika, K. Wasielewskiej, M. Krasuckiej-Betiuk i S. Czachowskiego z K. Buczkowskim) o nowatorskich charakterze o kulturze politycznej, społecznej i medialnej młodzieży i o procesach profesjonalizacji młodych lekarzy oraz 4 rzetelne recenzje nowych ważnych książek napisanych przez znawców problematyki tych książek (biomedycyna w komiksie, socjopedagogika patologii rodziny, nowatorskie próby literatury dziecięcej).

Anglojęzyczny numer 4/2006 skoncentrowany jest na problematyce przemian szkolnictwa w Polsce i kontrowersjach wobec nowej matury, eksplozji szkolnictwa wyższego, kształcenia dzieci uzdolnionych. Zawiera też obszerne i krytyczne recenzje ważnych książek zagranicznych, wydanych w Polsce i monografii młodych socjologów toruńskich (D. Antonowicza i A. Karwackiego), a także sprawozdanie z dużej konferencji socjologów polityki. Tom ten dobrze prezentuje czytelnikom zagranicznym profil i poziom Kwartalnika.

Numer 1/2007 zawiera 4 studia o charakterze podstawowym, dotyczące epistemologii i przeszkód poznawczych w nauce według G. Bachelarda (A. Dubik), komunikacji międzykulturowej (U. Kusio), aksjologicznych podstaw pedagogiki społecznej (W. Sroczyński) i psychoanalizy u J. Habermasa (A. Kapłon); ponadto w numerze jest kilka oryginalnych studiów badawczych z zakresu filozofii wychowania (S. Burdziej), socjologii wychowania (J. Głuszek), antropologii kulturowej (M. Sprengel), historii oświaty (R. Tomaszewski) i historii kultury (J. Dąbrowska). Są też 4 recenzje niezwykle ważnych książek, jak np. książki Jeana Baudrillarda Pakt jasności. O inteligencji Zła (K. Wieczorkowski), czy J. Dudały Fani –Chuligani. Rzecz o polskich kibolach (P. Skuza). Wreszcie tom zawiera aż 4 sprawozdania z ważnych wydarzeń naukowych: z doktoratu honorowego profesora W. Okonia, z jubileuszu profesora A. Piskozuba, Festiwalu Słowian i Wikingów, z ogólnopolskiej konferencji pedagogów w Augustowie.

W numerze 2/2007 zawartych jest aż 6 artykułów o charakterze badań podstawowych z filozofii (P. Wasyluk, T. Kalbarczyk, I. Stachowska), dydaktyki literatury (J. Czechowski) i teorii zarządzania (M. Karwacka), z których dwa uważam za bardzo nowatorskie i odkrywcze (M. Karwackiej o marketingu społecznym i T. Kalbarczyka odczytanie filozofii edukacji Richarda Rorty’ego). Ponadto tom zawiera świetne studia empiryczne z socjologii młodzieży (A. Brosch, Z. Remiszewska, M. Siatkowska+D. Kozłowska+A. Baranowska) oraz analizę kultury śmiechu w Rękopisie… J. Potockiego (C. Marasiński); i znowu 5 recenzji i 1 sprawozdanie.

W numerze 1/2008 znajdujemy aż 7 tekstów, które można zaliczyć do studiów podstawowych, teoretycznych, proponujących nowe ujęcia ważnych problemów (samotności, wykluczenia, kultury zdrowotnej, determinizmu środowiskowego, zaburzeń w zachowaniu, kobiecości w kulturze, teorii gier w badaniu szkolnictwa wyższego) z przewagą młodych autorów od Zielonej Góry poprzez Toruń i Opole do Olsztyna). Unikatową pozycją w tym tomie jest studium M. Nawojczyk i A. Chrząszcz Wirtualne nauczanie. Przekraczanie kulturowych i technologicznych barier. Przypadek Kamp, które jest naukową relacją z eksperymentu edukacyjnego, co przy gwałtownym rozwoju ilościowym środowiska pedagogicznego w Polsce zdarza się niezwykle rzadko. Zeszyt zawiera 3 recenzje, dyskusję autorki z recenzentką i sprawozdanie z jubileuszu prof. K. Denka.

Numer 2/2008 obfituje w studia podstawowe, w tym nowatorskie teksty o etyce transplantacji (A. Raniszewka-Wyrwa) i o maszynach społecznych (Ł. Afeltowicz i K. Pietrowicz), odkrywcze studia nad oświata i kulturą zagranicą (V. Milenkova o elitarnym szkolnictwie bułgarskim w tłumaczeniu M. Dybaś i P. Wawrzyński o dążeniu Kurdów do niezależności), wśród recenzji są wprost rewelacyjne: A. Dubika - książki G. Jeana o pedagogii G. Bachelarda i A. Chyly – książki R. Gardian o sponsoringu studentek. Tom domyka sprawozdanie z konferencji ogólnopolskiej.

W zeszycie 3/2008 za studia podstawowe można uznać 3 artykuły, w tym U. Wybraniec-Skardowskiej z filozofii poznania, M. Leźnickiego o sporze bioetyki chrześcijańskiej i bioetyki utylitarystycznej na temat „ułomnego” życia ludzkiego, 3 artykuły uważam za innowacyjne (A. Wójtewicz o seksualizacji nastolatek w kulturze konsumpcyjnej, K. Cantarero o znaczeniu reklamy dla relacji społecznych i K. Nagórny o kontrowersjach wokół edukacji jednopłciowej, zwanej – o ironio – „edukacją zróżnicowaną”). Są też 3 świetne studia z antropologii i pedagogiki międzykulturowej: o futbolu w kulturze Ameryki Łacińskiej ( J. Sokołowski i A. Stelmach), o roli wiedzy w Australii (M. Sprengel) i edukacji jako instrumentu integracji cudzoziemców (R. Sielaczek). W tomie są aż dwie recenzje książki E. Czykwin o stygmacie i polemika autorki. Jest też sprawozdanie z konferencji ogólnopolskiej.

W numerze 2/2009 zawarte są 3 bardzo ważne studia teoretyczno-historyczne: H. Ciążeli o etyce odpowiedzialności globalnej, E. Wejbert-Wąsiewicz o przemianach ideologii i polityki w kwestii edukacji seksualnej w ostatnim stuleciu oraz M. Staszewicz o cielesności i seksualności w romantycznej ideologii edukacji. Jest też kilka solidnych doniesień z badań empirycznych, w tym szczególnie ważne studium porównawcze T. Biernata o małżeństwie i rodzinie w opiniach młodzieży trzech krajów. W tomie są aż dwie dyskusje: wokół niezwykłej książki E. Matyni o demokracji performatywnej i książki W. Dróżki z biografistyki pedeutologicznej z udziałem autorek.

Numer 3/2009 zasługuje na wyróżnienie ze względu na duży pakiet tekstów poświęconych emancypacji społecznej i emancypacyjnej funkcji edukacji. Należą do nich artykuły: A. Pluskoty-Lewandowskiej (optymizm-pesymizm młodzieży a edukacja; esej I. Bukraby-Rylskiej o wyzwalaniu się kobiet od czasów starożytnych, relacja N. Krzyżanowskiej i Kongresu Kobiet Polskich, dyskusja nad książką P. Rudnickiego Oblicza buntu w biografiach kontestatorów (A. Chyła i autor), Magdy Jarząbek recenzja książki Rozkoszna zaraza. O rządach mody i kultury konsumpcyjnej pod red. T. Szlendaka i K. Pietrowicza. Ważnym doniesieniem jest tekst A. Kusztelaka o problemach wychowania w szkołach przy polskich placówkach dyplomatycznych, który sygnalizuje problem w swoim podtekście, polegający na tym, że polscy zajmują się kształceniem własnych dzieci, podczas gdy tysiące Polaków pozbawionych jest pomocy państwa polskiego we kształceniu własnym i ich dzieci. Ponadto tom zawiera blok doskonałych recenzji.

Numer 1/2011 zawiera ważne studium podstawowe B. Arcimowicz i K. Cantarero o podstawach psychologii kulturowej, wielkiej wagi artykuł E. Przvbylskiej o tendencjach przemian w europejskiej edukacji dorosłych oraz artykuł M. Chomczyńskiej-Rubachy o dyskryminacji szkolnej dziewcząt. Tom zawiera cały blok interesujących i oryginalnych badań empirycznych (moda, agresja, odbiór radia, teatr wobec niepełnosprawnych, postrzeganie życia społecznego przez polskich emigrantów). Obszerne są w nim materiały z ostatniego Zjazdu Pedagogicznego. Duży blok recenzji z mistrzowską dyskusją D. Antonowicza nad książką D. Hejwosz o kreowaniu elit na uniwersytetach; ważna recenzja H. Ostrowickiej książki pod red. Amy O. Best o metodologii studiów nad młodzieżą. Numer 1/2011 ma nową szatę graficzną, tytuł czasopisma jest także w języku angielskim i chińskim.

Wyróżnienie tych 10 numerów niczego nie ujmuje pozostałym. Dla przykładu – udanym „eksperymentem” Redaktora Naczelnego było oddanie całego numeru 2/2010 zaproszonej uczonej i przeznaczenie go monograficznemu problemowi ukrytego programu kształcenie i wychowania w szkole. Udany jest też duży blok gdańskich autorów o pamięci miejsca, któremu zdaje się przewodzić Maria Mendel. Ponadto w każdym numerze „Kultury i Edukacji” można znaleźć kilka „perełek” wśród artykułów, komunikatów z badań i w recenzjach.

W ocenianym sześcioleciu (ściślej to 5,5 roku) redagowania i wydawania Kwartalnika „Kultura i Edukacja” znalazłem kilka tekstów, które uważam za rewelacyjne, odkrywcze poznawczo i błyskotliwe autorsko.

Zaliczam do nich trzy artykuły Adama Dubika o przeszkodach poznawczych według B. Bachelarda (nr 1/2007), o jego pedagogii (nr 2/2008 i także nr 1/2007), a szczególnie o ukrytych przesłaniach krytyczno-pedagogicznych w tekstach i realizacjach piosenek Kazika Staszewskiego. To ostatnie dzieło jest niezwykle przejmującą krytyką przegranej polskiej demokracji, upadku polskiej kultury, epidemicznej niemoralności, jest mistrzowską dekonstrukcją kultury popularnej na przykładzie jednego z jej bardów, osadzoną w niezwykle szerokiej erudycji autora tej demaskatorskiej analizy.

Niezwykle odkrywcze są też trzy studia Mieczysława Sprengla na temat przemian kulturowych społeczeństwa australijskiego, a w nim oświaty, szkolnictwa wyższego, młodzieży i roli wiedzy i jej upowszechniania (numery 1 i 3/2007, 3/2008).

Za bezcenne dla polskiej pedagogiki i debat nad polską edukacją uznaję studium Tomasza Kalbarczyka Liberalizm i wychowanie. Richarda Rorty’ego filozofia edukacji (nr 2/2007). Jest to niebywale ważny trop w chaotycznej biegunce polskich reform wychowania i bałaganie dyskusji pedagogicznych nad nimi.

Opublikowany w numerze wcześniejszym (nr 1/2007) artykuł Stanisława Burdieja uważam za sensację antropologiczno-pedagogiczną. Autor bardzo rzetelnie omawia i analizuje Spór o ewolucję w szkole amerykańskiej – o społecznych przyczynach antyewolucjonizmu w USA. Czytałem go ze zdumieniem, przekonując się, jak mało wiemy o szkole, kulturze i religijności Amerykanów i jak wiele nas, Europejczyków, dzieli od nich. Podobne zdziwienie mogą przeżywać Niemcy czy Żydzi, gdy czytają, że w Polsce z ambon i na lekcjach religii bezkarnie propaguje się antysemityzm.

W numerze 2/2007 odkrywczemu artykułowi T. Kalbarczyka wtóruje nowatorski artykuł Marty Karwackiej Marketing społeczny w służbie biznesu i społeczeństwa. Koncepcja „marketingu społecznego” Ph. Kotlera i N.R. Lee oraz innych autorów analizowanych przez autorkę wskazuje nowe, niezwykle ważne drogi polskiej pedagogice społecznej, pedagogice zdrowia, czy pedagogice troski o zdrowie.

Za doskonale, wzorcowe recenzje uważam w tym zbiorze roczników „Kultury i Edukacji” dyskusje Arkadiusza Karwackiego nad książką Johna K. Galbraitha Gospodarka niewinnego oszustwa. Prawda naszych czasów (nr 4/2008) i Dominika Antonowicza nad książką Darii Hejwosz Edukacja uniwersytecka i kreowanie elit społecznych (nr 1/2011). Obydwie recenzje zawierają nie tylko bardzo rzetelną rekonstrukcję tych ważnych książek, ale też wielowarstwową debatę nad postawionymi tezami, założeniami, metodologią studiów i badań, wykazują znawstwo problematyki samych autorów, możliwości alternatywnego ujęcia problemów. Podkreślę raz jeszcze, że wielką satysfakcję przynoszą pomieszczone w „Kulturze i Edukacji” recenzje krytyczne książek skomentowane przez ich autorów.

Dają się w tych sześciu rocznikach zauważyć pewne ścieżki tematyczne, które poprzez pewną powracalność stanowią podkreślanie przez autorów i redakcję wagę pewnych problemów. Należą do nich kwestie etyczne (zrównoważony rozwój, etyka odpowiedzialności globalnej, status płodu ludzkiego, kwestia dopuszczalności eutanazji i samobójstwa). Ambitnym nurtem jest też poszukiwanie nowych ujęć i odczytań podstawowych kategorii, teorii i metod w socjologii edukacji przez takich autorów jak. Tomasz Leszniewski, Hanna Kostyło, Piotr Skuza, udane próby rekonceptualizacji teorii zachodnich do dobrze przetartych u nas badań empirycznych (np. J. Colemana do badań nad szkołą wiejską – Anna Wojtewicz, nr 2-3/2006). Sporo miejsca znajduje dla siebie w „Kulturze i Edukacji” ostatnich lat problematyka nowych technologii w edukacji i edukacyjnych aspektów funkcjonowania mediów, z poszukiwaniem nowych problemów, zastosowań, nowych ujęć badawczych. Nowatorskie są wątki karnawalizacji i kultury śmiechu podejmowaną z należytą powagą humanistyczną i badawczą. Znaczące miejsce zajmują studia nad problematyką płci kulturowej, nad kwestią pełnej emancypacji kobiet, nad wychowaniem seksualnym i nad seksualizacją jako funkcją kultury konsumpcyjnej, nad młodzieżą, jej postawami, postrzeganiem świata społecznego i szkoły, nad ich uczeniem się w toku masowych migracji na Zachód. Studia nad zagraniczną oświatą nie są szczególnie często reprezentowane, ale artykuły o oświacie w Australii, Belgii, Bułgarii, w Izraelu (kształcenie Beduinów!), studium porównawcze nad kształceniem dorosłych w Europie, czy nad antyewolucjonizmem w szkolnictwie USA (!), o szkołach polskich na Łotwie, o szkołach przy polskich placówkach dyplomatycznych, o nowych możliwościach psychologii międzykulturowej – oryginalnie i smakowicie dopełniają niedostatek ilościowy tego nurtu.

W latach 2006-2011 miała miejsce konsekwentna kontynuacja i umocnienie międzydyscyplinarnego profilu treści Kwartalnika „Kultura i Edukacja”, widoczny jest wysiłek Redaktora Naczelnego na rzecz starannego doboru dobrych autorów z wielu środowisk akademickich, z wszystkich pokoleń, z wielu dyscyplin nauk humanistycznych i społecznych, zdolnych do publikowania studiów oryginalnych, odkrywczych, poszukujących nowych problemów, uwrażliwionych na kwestie społeczne. Każdy tom „Kultury i Edukacji” jest otwarty na dyskusje naukowe na dobrym poziomie. Zawiera dużą porcję recenzji i materiałów z bieżącego życia naukowego.

Wysoko oceniam to sześciolecie „Kultury i Edukacji”. Redaktorowi Naczelnemu Profesorowi Ryszardowi Borowiczowi, Redakcji, Redaktorom, Wydawcy Panu Prezesowi Adamowi Marszalkowi i współwydawcy Wyższej Szkole Gospodarki składam najlepsze gratulacje i życzenia wytrwania w wysiłku na rzecz wysokiego poziomu tego Czasopisma.


Toruń 29 maja 2011 r.                                                                               
Zbigniew Kwieciński

Kultura i Edukacja. All Rights Reserved. Zasady korzystania z serwisu >

Projekt: BLUZ